Δευτέρα 29 Μαΐου 2017

Ο ΜΥΛΟΣ ΜΠΑΚΟΥΛΙΑ ΣΤΗΝ ΚΑΤΩ ΑΧΑΪΑ


Κώστας Παπαγιαννόπουλος
Αρχαιολόγος-Ιστορικός
Ο μύλος του Μπακούλια βρίσκεται στην Κάτω Αχαΐα, στην αριστερή όχθη του ποταμού Πείρου, ανάμεσα στην Παλαιά και στη Νέα Εθνική οδό. Είναι ένα επιβλητικό κτήριο, του οποίου η αρχική φάση κατασκευής ανάγεται πιθανότατα στην εποχή της Β΄ Τουρκοκρατίας (1715-1821) ή και ακόμα παλαιότερα. Πιο συγκεκριμένα, ήδη στα 1816, αναφέρεται από τον Γάλλο περιηγητή Pouqueville η ύπαρξη μύλου στο ίδιο σημείο που τον βρίσκουμε σήμερα («A sa rive gauche [de Peiros] nous laissâmes un moulin; et après avoir gravi un coteau boisé pendant vingt minutes, nous arrivâmes au village de Cato Achaia» Pouqueville, F.G. Voyage dans la Grèce, Paris 1820, t. III, 518. Πρβλ. του ίδιου, Voyage de la Grèce, Paris 1826, t. IV, 375). Μύλοι και πριονιστήρια σανίδων στον ποταμό Πείρο αναφέρονται, ωστόσο, και στην εποχή της Β΄ Βενετοκρατίας (1687-1715).

Η πρώτη φάση κατασκευής του μύλου ανιχνεύεται στις καμάρες του ισογείου και στα υπόγεια, τα οποία έχουν χτιστεί με οπτές πλίνθους (συμπαγή τούβλα). Οι διαστάσεις των πλίνθων συνηγορούν ως προς τη χρονολόγηση σε αυτήν την περίοδο. Μέρος αυτού του παλαιότερου κτηρίου πρέπει να είναι μια κατασκευή στα ΒΑ του κυρίως κτηρίου, η λεγόμενη «νεροτριβή». Τις ίδιες διαστάσεις πλίνθων συναντούμε και σε δυο γεφύρια της ευρύτερης περιοχής, το ένα στη θέση Σκάγια και το άλλο μέσα στο χωριό Τσουκαλαίικα, χτισμένα πιθανότατα την ίδια περίοδο. Στα παλαιότερα στοιχεία περιλαμβάνονται και οι ξύλινοι βαθμιδωτοί κίονες στο εσωτερικό του μύλου. Στα ΒΔ του μύλου και σε μικρή απόσταση απ’ αυτόν σώζεται το παλαιό πηγάδι του με εμφανείς τις εγχαράξεις στο στόμιο από τη μακροχρόνια χρήση.

Άγνωστο είναι και το όνομα του αρχικού ιδιοκτήτη του μύλου. Αν κρίνουμε όμως από το μέγεθος του κτηρίου και από τις κατασκευαστικές ομοιότητες με τα γεφύρια που αναφέραμε, τότε πρέπει να θεωρήσουμε ότι πρόκειται για δημόσια έργα ή έργα που χρηματοδοτήθηκαν έστω από μέλη της ανώτερης οικονομικής και κοινωνικής ομάδας. Σύμφωνα με τα βενετικά αρχεία, η Κάτω Αχαΐα ανήκε στα τέλη της Α΄ Τουρκοκρατίας στον Μεχμέτ αγά και μετά από το θάνατό του περιήλθε στον αδελφό του, Χουσεΐν αγά (γύρω στα 1667). Κατά τη διάρκεια της Β΄ Βενετοκρατίας, οι κάτοικοι του χωριού διεκδίκησαν την κυριότητα των γαιών του χωριού, αλλά το βενετικό Δημόσιο αποφάνθηκε ότι οι γαίες ανήκαν σε Τούρκους ιδιοκτήτες και προχώρησε στην παραχώρηση εκτάσεων σε Αθηναίους πρόσφυγες (Μάλλιαρης, Α., Η Πάτρα κατά τη Βενετική περίοδο, Βενετία 2008, 115-116).

Στη Β΄ Τουρκοκρατία ως ιδιοκτήτης των χωριών Άνω και Κάτω Αχαγιά αναφέρεται ο Σαΐτ αγάς, του οποίου τα σπίτια και τις αποθήκες στην Κάτω Αχαΐα έκαψε ο Κολοκοτρώνης το 1806. Με βεβαιότητα ανήκε στον Σαΐτ αγά το χάνι, που βρισκόταν στα μέσα της διαδρομής Κάτω Αχαΐα-Αλυκές και δεν σώζεται σήμερα. Ο Σαΐτ αγάς μπορεί να είχε χρηματοδοτήσει και την κατασκευή του μύλου. Φυσικά, ο μύλος, όπως και το χάνι, νοικιαζόταν σε Έλληνες ή Τούρκους επαγγελματίες.

Μετά την Επανάσταση ο μύλος περιήλθε στην οικογένεια Λάππα. Η οικογένεια είναι γνωστή για την ενασχόλησή της με το επάγγελμα του μυλωνά. Ένας άλλος μύλος της οικογένειας αυτής ήταν στη θέση του σημερινού χωριού Λάππα, που τότε δεν ήταν κατοικημένη. Από την οικογένεια Λάππα πήρε το όνομά του το κατοπινό χωριό. Τέτοιες οικογένειες στην Αχαΐα που ασχολούνταν με το επικερδές επάγγελμα του μυλωνά έχουν εντοπιστεί και άλλες, όπως η οικογένεια Φλογερά.

Η ενασχόληση με την τέχνη του μυλωνά κατέστη ιδιαίτερα επικερδής μετά την Επανάσταση, και ιδιαίτερα μετά το 1880, όταν η πεδιάδα της Δυτικής Αχαΐας γέμισε ασφυκτικά από νέες οικογένειες που κατέβηκαν από τα ορεινά για την καλλιέργεια της σταφίδας. Νέα χωριά δημιουργήθηκαν, αλλά, παρά το κοινώς λεγόμενο, η καλλιέργεια της σταφίδας ποτέ δεν έφτασε στο επίπεδο της μονοκαλλιέργειας. Η «μεσογειακή τριάδα» (σιτάρι, κρασί, λάδι) συνέχισε να αποτελεί τη βάση της διατροφής. Μάλιστα, οι πρώην ορεσίβιοι πληθυσμοί βρήκαν στην πεδιάδα καταλληλότερο έδαφος για να σπείρουν σιτηρά.


Ο μύλος περιήλθε το 1926 στην οικογένεια Κλεομένη Μπακούλια, η οποία έδωσε στο μύλο και την τελική μορφή του. Παράλληλα, έθεσε σε λειτουργία και ελαιοτριβείο, το οποίο μεταφέρθηκε το 1950 σε κτήριο που χτίστηκε στον ίδιο χώρο για αυτό το σκοπό. Ο μύλος σταμάτησε να λειτουργεί περί το 1965. Ο σημερινός ιδιοκτήτης του μύλου, του ελαιοτριβείου και του χώρου γύρω από αυτόν είναι ο γιος του Κλεομένη, Κωνσταντίνος Μπακούλιας.

Δευτέρα 22 Μαΐου 2017

Η σημασία της παράδοσης στο σύγχρονο κόσμο


Μουσείο Λαϊκής Τέχνης Δήμου Πατρέων

Δημήτρης Παπανικολάου



Το Μουσείο Λαϊκής Τέχνης ιδρύθηκε το 1977 από το Πολιτιστικό Κέντρο Πατρών. Σκοπός της σύστασής του είναι η διαφύλαξη της πολιτιστικής κληρονομιάς, η ενδυνάμωση της πολιτισμικής ταυτότητας και η ανάδειξη της ιδιαιτερότητας του λαϊκού πολιτισμού στη διαμόρφωση και εξέλιξη της νεότερης ιστορίας της χώρας μας. Με τη λειτουργία του αποσκοπεί στην ανάγνωση του ιστορικού παρελθόντος, την αυτογνωσία, τη διάδοση των αξιών της παράδοσης και τη διατήρηση της συλλογικής μνήμης.



Τα μουσειακά αντικείμενα που απαρτίζουν τη συλλογή αποτυπώνουν με ενάργεια τον τρόπο παραγωγής της προβιομηχανικής κοινωνίας, με αναφορές αφενός μεν στην αγροτική ζωή και τις δραστηριότητες της υπαίθρου, αφετέρου δε στα αστικά παραδοσιακά επαγγέλματα. Η διττής φύσεως συλλογή και το αρχειακό υλικό τεκμηρίωσης επιτρέπουν μια σύνθετη προσέγγιση στην ανθρωπογεωγραφία, την κοινωνική διαστρωμάτωση και τις οικονομικές συνθήκες που διαμορφώθηκαν, συμβάλλοντας έτσι στην ανάπτυξη της Πάτρας και της ευρύτερης περιοχής.

Το εκθεσιακό υλικό κατανεμήθηκε μετά από μουσειολογική μελέτη και αποτελείται από τις εξής θεματικές ενότητες: «μέσα μεταφοράς», «κατοικία», «γεωργία-παρασκευή ψωμιού», «αμπελουργία», «κτηνοτροφία-ποιμενική ζωή» και «υφαντική», ενότητες, οι οποίες συγκροτούν την αίθουσα της αγροτικής ζωής. Σε ξεχωριστή αίθουσα αναπτύσσονται τα εργαστήρια: «σχοινοποιίας», «πιλοποιίας», «υποδηματοποιίας», «κηροπλαστικής», και «ταπητουργίας», ενώ σε αυτόνομο χώρο η τέχνη της «παραδοσιακής τυπογραφίας».

Η περιδιάβαση στις αίθουσες του Μουσείου υποβάλλει ένα νοερό ταξίδι στο χρόνο και ανασύρει μνήμες για τους έχοντες βιώματα, ή θέτει ερωτήματα στους νεότερους για το παρόν και το μέλλον.

Το Μουσείο Λαϊκής Τέχνης, ως «κιβωτός μνήμης», διαδραματίζει ένα ενεργό ρόλο στο πολιτιστικό γίγνεσθαι της πόλης, καθώς αποτελεί σημείο συνάντησης και κοινωνικής ζωής, ως χώρος αισθητικής, παιδείας και προβληματισμού.


Σε συνεργασία με τα Τμήματα Πολιτιστικών θεμάτων Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Αχαΐας, οργανώνονται εκπαιδευτικά προγράμματα, στα οποία, μέσω των ξεναγήσεων, επιδιώκεται αφενός μεν η εξοικείωση των μαθητών με τους μουσειακούς χώρους αφετέρου δε η γνωριμία τους με τα εκθέματα, ώστε η επίσκεψη να αποτελέσει για τους συμμετέχοντες ψυχαγωγία και διδακτική εμπειρία.

Ο παιδευτικός ρόλος του Μουσείου αποτελεί τη βασική μέριμνα για την επίτευξη του σκοπού του, ενώ οι εντός και εκτός του εκθεσιακού χώρου παράλληλες εκδηλώσεις –διαδραστικού περιεχομένου– σε συνάρτηση με την ανανέωση και τον εμπλουτισμό των εκθεμάτων, προκαλούν το ενδιαφέρον των επισκεπτών καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους, κρατώντας ζωντανό το λειτουργικό μέρος του Μουσείου, καθώς αυτό προσφέρεται σε νέες αναγνώσεις.

Το Μουσείο Λαϊκής Τέχνης στο πλαίσιο του παιδευτικού του ρόλου συνεργάζεται με Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα για την πραγματοποίηση των πρακτικών ασκήσεων των φοιτητών, κυρίως του Τμήματος Μουσειολογίας-Μουσειογραφίας & Σχεδιασμού Εκθέσεων Τ.Ε.Ι. Πατρών, καθώς και άλλων Πανεπιστημιακών Σχολών.



Η αδιάλειπτη λειτουργία, η διακριτή φυσιογνωμία, η επιστημονική τεκμηρίωση και η παιδευτική κατεύθυνση, προσδίδουν στο θεσμό την αναγκαία μουσειακή ταυτότητα, που το καθιστά αναγνωρίσιμο και παρεμβατικό στο χώρο του Πολιτισμού.

Το Μουσείο Λαϊκής Τέχνης αποτελεί δημιούργημα της συλλογικής προσπάθειας των μελών του Πολιτιστικού Κέντρου Πατρών. Οι πολύτιμες συλλογές αποκτήθηκαν από δωρεές των μελών και πολλών συμπολιτών –οι οποίοι ενστερνίστηκαν το όραμα των ιδρυτών– αναδεικνύοντας τη σημασία της ευεργεσίας και προσφοράς στο κοινωνικό σύνολο. Η συμβολή του Πολιτιστικού Κέντρου Πατρών επισφραγίστηκε το 2012 με τη δωρεά του συνόλου των εκθεμάτων στο Δήμο Πατρέων.

Το Μουσείο Λαϊκής Τέχνης στεγάστηκε, από το 1977 έως το 1983 στο νεοκλασικό κτήριο της οδού Ρήγα Φεραίου 79, και από το 1983 έως το 2011 στο επί των οδών Κορυτσάς και Μαυροκορδάτου κτήριο του Σκαγιοπουλείου Κληροδοτήματος. Η από το 2013 λειτουργία του Μουσείου στο Παλαιό Δημοτικό Νοσοκομείο, υλοποίησε την από το 1991 πολιτική βούληση του Δήμου Πατρέων, για την εγκατάστασή του στο ήδη τότε διαμορφωμένο για πολιτιστικές δραστηριότητες, εμβληματικό κτήριο της Άνω Πόλης.

Το «Μουσείο Λαϊκής Τέχνης Δήμου Πατρέων», φάρος της αυγής, με σήματα τη βιωμένη μνήμη– ως πνεύμα και ήθος της παράδοσης– διασώζει το αισθητικό λεξιλόγιο της συλλογικής ζωής, το αποτυπωμένο στα «έργα των χειρών» του λαϊκού τεχνίτη και στέλνει μηνύματα που ιχνηλατούν την ταυτότητα του μέλλοντος.

*Ο Δημήτρης Παπανικολάου ήταν υπεύθυνος της Δημοτικής Πινακοθήκης Πατρών (1988-2014)

και του Μουσείου Λαϊκής Τέχνης Δήμου Πατρέων (2013-2014).



Μουσείο Λαϊκής Τέχνης Δήμου Πατρέων

Παλαιό Δημοτικό Νοσοκομείο

Πλατεία Κορύλλων, Άνω Πόλη. 26225. Πάτρα

Τηλ: 2610624088-621523-390937










Κυριακή 14 Μαΐου 2017

Η «ΙΔΙΑΙΤΕΡΗ ΠΡΟΛΗΨΗ» ΣΤΗΝ ΠΟΡΕΙΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΜΙΑΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

 Αγάπη Μαράτου
Μαία στο Κ.Υ.Κάτω Αχαΐας


Εφηβεία - Αναπαραγωγή - Μέση ηλικία - Εμμηνόπαυση

Καμία γυναίκα δεν πρέπει ποτέ να ξέχνα τη φροντίδα της καλής της υγείας. Ο γυναικολογικός προληπτικός έλεγχος πρέπει να γίνεται σε κάθε ηλικία συστηματικά και με συνέπεια. Βέβαια αυτό προϋποθέτει και την οικονομική δυνατότητα που δυστυχώς τις ημέρες της κρίσης ολοένα και λιγοστεύει. Αλλά με την εκμετάλλευση των δυνατοτήτων που δίνουν οι κρατικοί φορείς, όπως τα δημόσια Νοσοκομεία, τα Κέντρα Υγείας και οι εθελοντικές πρωτοβουλίες, μπορεί η πρόληψη να είναι προσιτή από όλες τις γυναίκες.

Στην εφηβεία αρκετές παθήσεις μπορούν να προληφθούν με τον συστηματικό έλεγχο. Σήμερα, που με την ολοένα και συχνότερη μείωση του ορίου έναρξης της σεξουαλικής επαφής, η ενημέρωση του τρόπου μετάδοσης των σεξουαλικών μεταδιδόμενων νοσημάτων είναι περισσότερο από αναγκαία. Μεγάλη εκστρατεία γίνεται και στη χώρα μας με τον εμβολιασμό κατά του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας. Μεγαλύτερη ανοσοποίηση γίνεται και σε μικρότερη ηλικία (13-14 ετών) πριν από την έναρξη των επαφών αλλά και μετά. Κατ’ αυτό τον τρόπο μειώνονται σημαντικά τα περιστατικά με δυσπλασίες τραχήλου. Πολύ συχνά η πρώτη γνωριμία με τον ιό HPV [κονδυλώματα], που ευθύνεται για τις περισσότερες ατυπίες, γίνεται σε αυτή την ηλικία ακόμη και εν αγνοία της ίδιας της νεαρής. Ο ιός καραδοκεί, υπάρχει, αλλά μπορεί να φανερωθεί και να εκδηλωθεί ακόμη και μια δεκαετία αργότερα. Γι’ αυτό αφήνοντας στην άκρη τις προκαταλήψεις, η σωστή ενημέρωση των νεαρών κοριτσιών επιβάλλεται, κυρίως για τα μέτρα προφύλαξης και τις μεθόδους αντισύλληψης Μια σωστά πληροφορημένη έφηβος θα χτίσει υγιείς προϋποθέσεις για το μέλλον της.

Όταν στη νεαρή ηλικία ο έλεγχος έχει γίνει τυπικός, στην αναπαραγωγική ηλικία τα προβλήματα γονιμότητας είναι λιγότερα. Σε συνδυασμό βέβαια με τη σωστή διατροφή και την καλή φυσική κατάσταση, οι πιθανότητες υπογονιμότητας είναι λιγότερες. Ο πλήρης προγεννητικός έλεγχος, επίσης, έχει κατά πολύ μειώσει τους πρόωρους τοκετούς, την παιδική θνησιμότητα και τις παιδικές παθήσεις προερχόμενες από χρωματοσωματικές ανωμαλίες και όχι μόνο. Αυτό είναι πολύ σημαντικό λαμβάνοντας υπόψη την αλλαγή που έχει γίνει τις τελευταίες δεκαετίες στον κοινωνικό ρόλο της γυναίκας, που πλέον εργάζεται και έχει καριέρα. Έτσι, η συνηθισμένη ηλικία εγκυμοσύνης από 25-35 χρόνων έχει μετατεθεί σε 35-45 χρόνων, χρονικό διάστημα πιο επιρρεπές σε κινδύνους. Η μέση ηλικία πολλές φορές βρίσκει τη γυναίκα μητέρα μικρών παιδιών, ώστε η καλή υγεία να είναι απαραίτητη για να τα αναθρέψει μέχρι την ενηλικίωσή τους. Οι εξετάσεις που δεν πρέπει ποτέ να παραλείπει μία γυναίκα είναι το τεστ-Παπανικολάου, τη μαστογραφία, τον υπέρηχο μαστών και τον κολπικό υπέρηχο από το γυναικολόγο της.

Η κλιμακτήριος αρκετά συχνά δημιουργεί διάφορα ψυχοσωματικά συμπτώματα, που χωρίς τον προληπτικό έλεγχο προκαλούν πανικό. Η διάθεση αλλάζει, η επιθυμία για σεξουαλική επαφή μειώνεται και γενικότερα η γυναίκα γερνά πρόωρα.

Με το πέρασμα του χρόνου, φτάνει και η ηλικία της εμμηνόπαυσης, οι «χρυσές» ηλικίες των 70 ετών και άνω. Ο προηγούμενος έλεγχος μαζί με την οστική πυκνότατα εξασφαλίζει λιγότερες πιθανότητες ασθένειας. Αν από πριν δεν έχουν γίνει καταχρήσεις, όπως για παράδειγμα η αλόγιστη χρήση φαρμάκων για δεκάδες εξωσωματικές ή χρήση για πολλά χρόνια αντισυλληπτικών φαρμάκων, κάθε γυναίκα μπορεί να φτάσει αισίως σε αυτή την περίοδο ανώδυνα, να χαίρεται τη ζωή χωρίς να αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα υγείας, αντιθέτως να είναι δραστήρια και ευτυχισμένη με όλα όσα έχει δημιουργήσει.

Μην ξεχνάμε, λοιπόν, πως η πρόληψη, είναι η καλύτερη θεραπεία.