Πώς ακούμε τα συναισθήματα των παιδιών;

Μαρίκα Ρέλλου

Ψυχολόγος, ψυχοθεραπεύτρια, ΜΑ στην Συμβουλευτική

Τα παιδιά βιώνουν τα συναισθήματά τους πιο άμεσα και έντονα από ότι εμείς οι ενήλικες και αυτό πολλές φορές μας κάνει να νιώθουμε άβολα και να μην  ξέρουμε πώς να τα χειριστούμε, είτε πρόκειται για αρνητικά -όπως είναι ο θυμός, ο φόβος, η ζήλεια ή η στενοχώρια είτε πρόκειται για θετικά -όπως είναι η χαρά, ο θαυμασμός ή η ικανοποίηση.

Αυτό συμβαίνει, διότι εμείς οι ενήλικες δεν έχουμε μάθει να εμπιστευόμαστε τα δικά μας συναισθήματα και έτσι αδυνατούμε να κατανοήσουμε και τα συναισθήματα των παιδιών μας, αλλά και επειδή θέλουμε να μην πληγωθούν όπως εμείς -όταν βιώσαμε τα δικά μας αρνητικά συναισθήματα ως παιδιά.

Το μήνυμα που συχνά περνάμε στα παιδιά άθελά μας είναι ότι δεν είναι καλό να βιώνουμε τα συναισθήματά μας. Συχνά τα χαρακτηρίζουμε, τα κρίνουμε «Είσαι ζηλιάρης» ή «Είσαι επίμονος» και έτσι συμβάλλουμε αθέλητα στο να τα «κουκουλώνουν» και να αποφεύγουν οποιαδήποτε επικοινωνία μαζί μας. Όταν τα παιδιά νιώθουν ένταση ή θυμό για κάτι που τους έχει συμβεί, τότε τα ρωτάμε «γιατί» σαν να μας δυσαρεστεί που αισθάνονται έτσι. Συχνά η επικριτική μας στάση καθρεφτίζεται στα λόγια μας, στον τόνο της φωνής μας, στο ύφος μας, ακόμα και στο βλέμμα μας. Τότε το μήνυμα που τους στέλνουμε είναι ότι είμαι εδώ και σε ακούω, χωρίς όμως να αποδέχομαι αυτό που αισθάνεσαι, διότι με απειλεί να σε βλέπω να πονάς. Δεν αντέχουμε να μένουμε με αυτό που νιώθουν, δεν ξέρουμε τι να κάνουμε.

Επειδή όμως ως γονείς καλούμαστε να προστατεύσουμε τα παιδιά μας, έχουμε μάθει να τα συμβουλεύουμε και να επιλύουμε εμείς τις δυσκολίες τους: «Μην στεναχωριέσαι, την επόμενη φορά πες στο στη δασκάλα σου!»

Ωστόσο, για να διευκολύνουμε τα παιδιά να εκφρασθούν, αυτό που έχουν πραγματικά ανάγκη είναι να τα ακούμε με αμέριστη προσοχή. Δεν χρειάζεται τίποτε άλλο παρά μόνο να αναγνωρίσουμε αυτό που αληθινά αισθάνονται. Μπορούμε να μετουσιώσουμε σε λέξεις αυτό που μεταφέρει το παιδί: «Στεναχωρήθηκες που σε κορόιδεψε ο συμμαθητής σου». Είναι σημαντικό για τα παιδιά να νιώσουν ότι τα καταλαβαίνουμε και ότι αποδεχόμαστε τα συναισθήματά τους. Έχουν ανάγκη να πάρουν τη βαθιά μας κατανόηση. Για παράδειγμα, «Είναι δύσκολο αυτό που σου συνέβη σήμερα…»

Μπορεί να είναι εξίσου σημαντικό να μοιρασθούμε κι εμείς τις δικές μας εμπειρίες ως παιδιά. Πώς είχαμε νιώσει τότε; Συχνά τα παιδιά μας αγγίζουν δικά μας θέματα και αυτό δημιουργεί επιπλέον δυσκολία στο να τα ακούμε. Για να συμβεί αυτό είναι βοηθητικό να επιτρέψουμε στον εαυτό μας να εκφράσει την πιο αυθεντική του πλευρά -χωρίς βέβαια να χάνουμε την ενήλικη μας ματιά.

Ακόμα και αν υπάρξουν φορές που δεν έχουμε να πούμε κάτι, δεν πειράζει. Το ότι είμαστε δίπλα στο παιδί και προσπαθούμε να μπούμε στον κόσμο του είναι αυτό που έχει ανάγκη.

Αν έχουμε αγωνία μήπως δεν δίνουμε τις λύσεις που τα παιδιά χρειάζονται, τότε μπορούμε να τα ρωτήσουμε: «Τι πιστεύεις ότι χρειάζεται να κάνεις την επόμενη φορά;» ώστε να βρουν τις δικές τους λύσεις. Από την εμπιστοσύνη που τους δείχνουμε ενδεχομένως μπορεί να δημιουργηθεί σύγχυση, καθώς δεν είμαστε εκπαιδευμένοι από τις δικές μας οικογένειες να μας ακούνε με αυτόν τον τρόπο. Ίσως, όμως, έτσι βοηθήσουμε τα παιδιά να αποδεχθούν αυτό που αισθάνονται και να μάθουν να εμπιστεύονται τον εαυτό τους.

Εάν μάθουμε να ακούμε αυτό που νιώθει το παιδί χωρίς να το κρίνουμε, με κατανόηση και αποδοχή, τότε συμβαίνει κάτι μαγικό· αρχίζει να αισθάνεται ότι είμαστε εκεί και μπορούμε να το δεχτούμε ακριβώς όπως είναι με τα καλά του και με τα δύσκολά του· βιώνει την αγάπη άνευ όρων.

Μιας και ο τρόπος που έχουμε μάθει να ακούμε είναι πολύ διαφορετικός, το να αναγνωρίζουμε στα παιδιά αυτό που νιώθουν κάθε φορά δεν είναι καθόλου εύκολο και απαιτεί από την πλευρά μας τεράστια προσπάθεια και δέσμευση, η οποία είναι συνεχής και διαρκεί μια ζωή, όπως και η σχέση μας μαζί τους. Πρόκειται περισσότερο για μια στάση ζωής παρά για ένα εργαλείο ακούσματος ή μια τεχνική. Και αυτό τα παιδιά το αντιλαμβάνονται αμέσως!